Inleiding

Op 31 maart 1931 voltrok zich nabij Bazaar, Kansas een ramp die niet alleen de Amerikaanse sportwereld, maar ook de internationale luchtvaart blijvend zou veranderen. Een Fokker F-10A Trimotor van Transcontinental & Western Air (TWA) stortte tijdens een reguliere vlucht van Kansas City naar Los Angeles neer. Aan boord bevonden zich acht personen, onder wie de legendarische footballcoach Knut Rockne van de University of Notre Dame. Rockne (zie foto hieronder) was in de Verenigde Staten een icoon: een charismatische coach met een indrukwekkende staat van dienst, wiens bekendheid ver uitstak boven die van een gemiddelde sportfiguur. Zijn dood veroorzaakte een enorme schokgolf in het land en leidde tot ongekende maatschappelijke en politieke druk om de vliegveiligheid te verbeteren.

Het onderzoek

Het onderzoek naar het ongeval bracht aan het licht dat de oorzaak waarschijnlijk lag in de delaminatie van de houten vleugelconstructie van het toestel.

De Fokker F-10A was een moderne en betrouwbare machine volgens de maatstaven van eind jaren twintig, maar maakte nog gebruik van een houten structuur die met triplex en lijm was opgebouwd.

Deze technologie, die Fokker groot had gemaakt, bleek gevoelig voor vocht en materiaalveroudering. Toen bij het verongelukte toestel een deel van de vleugel losliet, verloor het vliegtuig zijn stabiliteit en viel het onherroepelijk uit de lucht.

De gevolgen

De publieke reactie op Rockne’s overlijden was enorm. Tienduizenden mensen woonden zijn begrafenis bij, kranten wijdden dagenlang voorpagina’s aan de ramp, en politici spraken openlijk hun zorg uit over de staat van de burgerluchtvaart.

In de nasleep van het ongeval besloot het Amerikaanse Department of Commerce, dat verantwoordelijk was voor luchtvaartveiligheid, tot een grondige herziening van inspecties en certificeringsregels.

Houten vleugels kwamen onder streng toezicht te staan, en luchtvaartmaatschappijen werden aangespoord om over te stappen op volledig metalen toestellen.

De technologische trend naar metaalbouw, die al was ingezet door o.a. Boeing en Ford, werd hierdoor in een stroomversnelling gebracht.

De gevolgen voor Fokker

Voor Fokker waren de gevolgen ernstig. Hoewel Anthony Fokker in de jaren twintig een van de meest succesvolle vliegtuigbouwers ter wereld was geweest, raakte het bedrijf door de ramp in een diep dal. Amerikaanse maatschappijen, die tot dan toe trouw waren geweest aan Fokkers ontwerpen, zetten de F-10A en vergelijkbare modellen aan de grond of verkochten ze met verlies.

De reputatie van Fokker als producent van veilige en vooruitstrevende vliegtuigen kreeg een harde klap.

Ook de Fokker-fabriek in de Verenigde Staten, Fokker Aircraft Corporation of America, kreeg te maken met teruglopende orders en uiteindelijk met verlies van marktaandeel.

Concurrenten als Boeing en het nieuwe Douglas Aircraft Company profiteerden van de gewijzigde veiligheidsnormen en brachten al snel volledig metalen toestellen op de markt, zoals de Boeing 247 en later de Douglas DC-2 en DC-3.

Hoewel Fokker in Europa nog enige tijd relevant bleef, was zijn internationale dominantie voorgoed voorbij. Het ongeval met Knut Rockne geldt sindsdien als een cruciaal keerpunt in de luchtvaartgeschiedenis: een tragedie die niet alleen het leven kostte aan een nationale sportheld, maar ook de overgang markeerde van houten naar metalen vliegtuigconstructies en de ondergang van Fokkers wereldwijde leiderschap inluidde.