FOKKER C.X 1934 

De C.X werd als jager/verkenner en lichte bommenwerper in 1934 ontwikkeld, ter vervanging van de C.V-D en -E typen. 

Op de Parijse luchtvaartsalon werd het prototype, voorzien van de nieuwe Hispano-Suiza „moteur-canon" van 925 pk, tentoongesteld. 

Dit toestel, de PH-ALX, werd later als nr. 750 toegevoegd aan de bij de LVA in gebruik zijnde C.X's. 

De eerste vlucht met de 625 pk (later 650 pk) Rolls-Royce Kestrel C.X voor de Luchtvaart-afdeling vond op 9 oktober 1934 plaats. 

De twintig toestellen van deze versie, die door de Nederlandse regering waren besteld droegen de mil. nrs. 701 - 720. 

Ook de KNIL nam een serie C.X toestellen in gebruik (F.C.X - 453 etc). 

Oorspronkelijk had de C.X een open cockpit voor vlieger en waarnemen; later werd een schuifbaar cockpitdak gebruikt. 

Tevens werd een versie met de 925 pk Bristol „Pegasus" stermotor gebouwd, waarvan vier stuks aan Finland werden geleverd, waar deze uitvoering vervolgens door Valmet ON in Tampere in licentie werd gebouwd. 

Door Fokker werden in totaal 36 C.X toestellen geleverd, terwijl in Finland resp. 30 in 1938 en 5 in 1942 werden gebouwd. 

Dit is een deel van de looping van het eerste prototype van de C.X in 1934.

Gemaakt door de Kap.Vlieger B.Van Lent van de LA-KNIL, (Luchtvaart Afdeeling Koninklijk Nederlands Indisch Leger).

Van Lent en de Fokker invlieger Emil Meinecke verrichten het eerste vliegproeven. 

In die eerste periode heeft de C-X wel de Nederlandse landenaanduiding, die in Nederlands Indië hetzelfde is. Een registratie komt er later pas op.

Opname op Schiphol, waarbij de oliekoeler aanvankelijk ontbreekt.

De staartslof is vervangen door een normaal staartwiel, zoals gewenst door de LA-KNIL.

Later zal de Nederlandse LVA de staartslof toch weer wensen.

De plexyglas cockpitkap behoort ook tot de Indische versie.

Daarentegen zullen de eerste LVA toestellen die pas later laten plaatsen.

Eigenlijk onbegrijpelijk al die verschillende kostenverhogende uitvoeringen in een tijd van bezuinigen.

Het eerste prototype zonder registratie, maar met Nederlandse kenmerken.

Hier op vliegveld Schiphol tijdens de beproevingen door Kapt-Vlieger B.Van Lent.

Hij zal uiteindelijk de C.X toestellen voor de LA-KNIL overnemen.

Spanwijdte 12 m lengte 8,8 m,

Hoogte 3.3 m vleugel oppervlak 31,7 m^2.

Leegewicht 1450 kg Vlieggewicht 2250-2350 kg

In de verte de Shell vestiging voor de brandstofvoorziening.

Hetzelfde toestel met op de achtergrond de militaire hangaars van de LVA op Schiphol.

Aanvankelijk krijgt de C.X 650 pk Hispano-Suiza motoren.

Later komen enkele andere motoren in beeld.

De Rolls Royce Kestrel van 650 pk.

De Bristol Pegasus van 835 pk

En een zwaardere Hispano Suiza van 860 en 925 pk.

Het eerste prototype, gevlogen door Kapt-Vlieger B.Van Lent van de LA-KNIL Nederlands Indië.

De foto genomen vanuit een andere C.X, gevlogen door Fokker invlieger Emil Meinecke.

Hier de prestaties van de C.X:

- Max. snelheid 320-355 km/u kruissnelheid 270-297 km /u

- Landingssnelheid 94 km/u

- Vliegbereik 830-903 km

- Plafond 8800 meter.

Bewapening: 

- 1 of 2 vaste mitrailleurs en een beweegbare 7,9 mm mitrailleur

- 400 kg bommen, 4 van 100 kg of 8 van 50 kg of 16 van 25 kg.

Hetzelfde prototype voor het eerst met de Nederlands Indische registratie FCx450.

Foto genomen naast het betonnen platform, dicht bij de Shell vestiging .

Links een van de nieuwe hangaars uit begin dertiger jaren (Hangaar A).

Nog steeds zonder een uitstekende oliekoeler, die komt er later op.

De FCx450, hier in rust alvorens weer de lucht in te gaan, krijgt het constructie nr 5379.

Het meeste invliegwerk vindt plaats op vliegveld Schiphol nabij de Fokkervestiging.

Vermoedelijk zit Kapt-Vlieger B. van Lent in de eerste cockpit.

Het gezelschap dat erbij staat is wellicht belangrijk.

Hetzelfde toestel, nu met draaiende motor.

De waarnemer/boordschutter zit of staat hier in een merkwaardige positie.

Wellicht staand om beter zicht op de omgeving te hebben.

Er zijn berichten dat de mogelijkheid wordt getest om de zitplaats op hoogte te verzetten.

De eerste vlucht vindt plaats op 9 oktober 1934.

Op 7 december moet de FCx450 een noodlanding maken in de buurt van Hoorn, wegens mist.

Daarbij slaat de C.X over de kop en komt deels boven een sloot te liggen.

Invlieger Emil Meinecke en waarnemer F. Stok komen er met grote moeite uit.

Stok kan via de sloot eruit kruipen maar Meinecke kan pas bevrijd worden door een gat in de romp te zagen.

Het geheel is een gevaarlijke operatie aangezien een deel van de brandstof vrij de sloot in loopt.

Het zal de eerste zijn van nogal wat grotere en kleine ongelukken, die de C.X blijven achtervolgen. 

Nog wat duidelijker is te zien hoe de invlieger uiteindelijk eruit wist te komen.

En zeker is ook goed zichtbaar hoe groot de ravage zal blijken te zijn.

Nog een ongeluk uit de invliegperiode van de C.X.

Invlieger Kapt-Vlieger B. van Lent vliegt de FCx459 van de LA-KNIL.

Op 11 november 1935 volgt een noodlanding vanwege het compleet afbreken van de propeller.

Plaats van handeling is nabij Sloterdijk westelijk van Amsterdam, toen nog landelijk en later een groot stadsdeel.

Van Lent kwam er heel vanaf. 

Het c/n is 5388.

LA-KNIL koopt de C.X als vervanger voor de Fokker C.V maar gaat ze als overgangstrainer naar de grotere vliegtuigen inzetten.

Dat leidt ertoe dat een tweede instrumentenpaneel aangebracht moet worden.

Dit alles vindt plaats bij de LA Luchtvaart Afdeeling op vliegveld Kalidjati bij Bandoeng.

Terug naar het prototype de FCx450. 

Na het toch wel forse ongeluk met veel schade wordt het toestel naar de fabriek in Amsterdam-Noord terug getransporteerd. 

Hier het resultaat van de stevige herstel operatie.

Zonder zichtbare restschade zal deze C.X meegaan met de leveringen aan Nederlands Indië.

Er ontstaat later discussie of deze 450 in Nederlands Indië de herstelde of een nieuwe is.

De constructie nummers zijn 5379 t/m 5392.

De registraties lopen van FCx450 t/m FCx463 en de leverperiode loopt van 1935 tot 1936.

Verder nog wat opnamen uit Indië.

Het tweede prototype van de C.X krijgt de civiele Fokker registratie PH-AKIJ.

De civiele registratie omzeilt problemen met het vliegen over landen die een probleem zouden kunnen hebben het overvliegen van een militaire vliegtuig.

Het is c/n 5380 uiteindelijk bedoeld voor de LVA Luchtvaart Afdeeling in Nederland als de 700.

Deze C.X maakt haar eerste vlucht op 16 mei 1935.

De gebruikte motor is een 585 pk Rolls Royce .

De cockpit heeft al een plexiglazen kap.

Gezien de witte overall zit Eerste Lnt-Vlieger G. Sandberg van Fokker en LVA in de eerste cockpit.

Mooie foto ter voorbereiding voor een proef-vlucht van de PH-AKIJ.

Kap-Vlieger B. van Lent van LA-KNIL zit in de eerste cockpit.

Op de trap buigt Sandberg zich naar voren.

Hij heeft zijn witte overall aan, met parachute en zuurstofvoorziening.

Typerend is de wijze van het inpakken van zijn hoofd.

Rechts wordt de motor aangedraaid.

Nog een mooie actie-opname scherend voor Hangaar A op Schiphol.

Gelaten of vol bewondering wacht een Douglas DC-2 van KLM.

Op 26 augustus maakt de PH-AKIJ haar negende vlucht.

Een dag later vertrekken de vliegers B. van Lent van LA-KNIL en Eerste Lnt-Vlieger Jhr. Mr. G. Sandberg van Fokker voor demonstraties naar Ankara Turkije.

Op 5 september 1935 bij een verticale duikvlucht breken de beide vleugels af en Sandberg ziet geen kans zijn parachute op tijd te openen.

Hij verliest het leven en luchtvaartminnend Nederland rouwt om het overlijden van deze grote vlieger.

Oh ironie het stoffelijk overschot wordt door een Lufthansa Ju 52 naar Amsterdam gevlogen.

Dat had natuurlijk KLM ook kunnen zijn.

Vleugelbouw aan de Papaverweg in Amsterdam Noord.

Dit moet rond 1935 zijn gezien o.a. de kleding.

Ook opvallend is dat de fabriekshallen niet meer tjokvol zijn, er is veel meer ruimte en licht.

Maar nog steeds is hout het basismateriaal voor die vleugels.

En wellicht ook wat minder medewerkers.

Orde en netheid straalt er ook vanaf.

Door alle verwikkelingen met het eerste en tweede prototype komt er zelfs een derde prototype van de C.X .

Het c/n is 5418 en draagt de naam Fokker C.X en Hispano en pas later die X-1 aanduiding.

De propeller is driebladig, vóór de luchtkoeler komt er nog een oliekoeler bij.

Op 31 maart 1937 komt de X-1 met een 925 pk Hispano-Suiza motor ter beproeving bij de LVA.

De schroefas verschaft een opening voor een 20 mm kanon. Ook genaamd moteur canon.

De afvuurcapaciteit is 400 kogels per minuut.

De gesynchroniseerde mitrailleur komt daar nog eens bij.

Aan de rechterkant van deze opname is het achterstuk van de PH-AFI,een KLM vrachtvliegtuig te zien (De Jumbo).

Het is een bij Werkspoor gebouwd toestel speciaal ontworpen door Joop Carley.

Hier de zilverkleurige X-1 zelfs nog zonder aanduiding.

Hier staat die X-1 op een Scandinavische luchtvaart tentoonstelling.

Deze C.X moet ook tijdelijk als PH-ALX ingeschreven hebben gestaan.

Een Deense beschrijving op het bord achter de C.X, vertaald in het Nederlands:

FOKKER C.10

Hispano Suiza 12 YCRS

Zijaanzicht verkennings en gevechtsvliegtuig en lichte bommenwerper.

Wat in ieder geval geholpen heeft, want met Finland ontstaat een interessante verhouding.

Het zal leiden tot een levering van 4 toestellen in 1937 en een licentiecontract.

Dat worden er dan 35 C.X toestellen in licentie gebouwd in Tampere.

In totaal 39 Finse toestellen. 

Nog een mooie opname van dat derde prototype van de C.X

Uitgevoerd met een zeer sterke 860 of 925 pk Hispano Suiza 12 YCRS motor.

Snelheid 350 km/u vliegbereik 1000km.

Vergelijk dit ten met de andere C.X toestellen, daarbij was de snelheid 320 km/u en het vliegbereik 800 km.

Merkwaardig dat reeds rond 2 augustus 1933 sprake is van de komst deze versie.

Vanaf 4 november 1936 tot 31 maart 1937 loopt een inschrijving onder het civiele kenteken PH-ALX.

Echter als demonstratie, beproevings en expositie toestel wordt de X-1 registratie gebruikt.

Deze c/n 5418 komt alsnog in de aanbieding bij L.V.A. vanaf april 1937.

Daarvoor worden zowaar de LVA kentekens gebruikt en als registratie 750.

Een zekere logica immers uit de 700 serie van LVA.

Het prototype de X-1 hier in stevig onderhoud o.a. aan de Hispano-Suiza motor op Vliegveld Soesterberg.

Ook op tentoonstellingen was de X-1 regelmatig te zien.

Later wordt dit prototype gezien met de LVA registratie 750........

De X-1 c/n 5418 wordt op 31 maart 1937 uitgeschreven uit het civiele luchtvaart register.

Als 750 en met de LVA  kenmerken en met behoud van de lichtgrijze kleur is de status wat vaag

De C.X vliegt nogal wat af voor Fokker en is ook in de LVA omgeving aktief.

Maar deze speciale uitvoering met zijn 925 pk Hispano 12 YCRS motor en moteur canon is bij LVA uit beeld geraakt.

Pikant is dat de motor-aanduiding de naam Suiza niet vermeldt.

Deze en de volgende foto tonen vermoedelijk op het Fokkerterrein op Schiphol de 750.

Er volgt nog een wat curieus verhaal vanwege de Spaanse Burgeroorlog.

Tijdens de Spaanse Burgeroorlog van juli 1936 tot april 1939 ontstaat er interesse voor de C.X.

De Republiekijnen willen de C.X in licentie gaan bouwen.

Daartoe is de ex 750 met wellicht weer burgerregistratie naar Spanje gekomen.

Als voorbeeldvliegtuig voor 14 te bouwen toestellen.

Zelfs zijn er dan al registraties vastgesteld LF-1 t/m LF-14

Verder dan de ex 750 en een licentiegebouwde C.X komt het niet.

De Nationalisten zouden een deel nog afgebouwd hebben als R-7 bij de Ejercito del Aire.

Verder missen we helaas op dit moment informatie.

De Rolls Royce Kerstel motor van 650 pk wordt zowel in de Nederlandse als de Nederlands-Indische levering geplaatst.

De waterkoeler is aan de onderzijde goed zichtbaar. De oliekoeler wordt er later voor geplaatst.

Rechts is een deel te zien van de brandstoftank tussen de motor en het instrumentenpaneel in de cockpit.

Productie van de Rompen voor de C.X aan de Papaverweg in Amsterdam Noord tussen 1934 en 1935.

Hier zijn de laswerkzaamheden goed te zien aan monteur met lasbril en de aanwezige gasflessen.

Het lijkt erop dat hiervoor een kleinere ruimte gebruikt wordt.

Achterin worden grotere rompen gelast.

De eerste aan LVA Luchtvaart Afdeeling geleverde C.X, met registratie 700, verscheen in 1934.

Na het grote ongeluk in Ankara Turkije in september 1934 met de PH-AKIJ, gaan de 700-701-702 en 703 terug naar Fokker.

Pas in 1936 worden ze voor de tweede maal geleverd.

Overigens met c/n 5382, volgens LVA en volgens Fokker onjuist.

Het zal wel iets met die ongelukken te maken hebben. 

Hier een opname op vliegveld Schiphol nog met staartslof en open cockpit.

Dat zal later veranderen en meer lijken op de LA-KNIL toestellen.

Rechts het Shell station en links een van de grote KLM hangaars.

Na de herlevering van de 700-701-702-703 in 1936 aan de L.V.A. (Nederlandse Luchtmacht) treft de 700 van LVA een ongeval.

Onder toezicht van Fokker bouwt de L.V.A. c/n 5382 opnieuw op.

Een nieuwe romp, een nieuwe motor, een half plexiglazen cockpitdak en een staartwiel.

De Hispano Suiza motor van 650 pk wordt door de Rolls Royce motor van 650 pk vervangen.

En daarmee gaan de C.X toestellen van LVA steeds meer op de LA-KNIL verkenners lijken.

Ook op deze foto staat de 700 dicht bij het Schipholplatform.

De 700 op een veld schuin achter een van de Schiphol hangaars.

Deze opname is nog voor maart 1937 gemaakt.

Let ook op de nog missende oliekoeler en de boordverlichting op het staartvlak, die na herstel verdwijnt.

De 700 na half 1939 in de oranje mobilisatiekleuren.

Deze foto is van april 1939.

Blijkbaar zijn er problemen geweest met de 700 op vliegveld Bergen(N.H.)

Pas op 13 mei 1940 wordt hij ingezet vanaf Bergen en wel om kwart voor 4 in de morgen.

De missie gaat naar Wageningen via Doorn voor ondersteuning van de Grebbelinie.

Daar worden door vier C.X toestellen bombardementen uitgevoerd .

Op 14 mei 1940 om 9 uur in de ochtend start de 700 vanaf Bergen.

Om 12.15 uur vliegt de 700 via Schiphol en Ruigenhoek, het reserve-vliegveld bij Noordwijkerhout.

De Duitsers rukken verder op en de 700 wijkt uit naar het zuiden via Souburg (Vlissingen).

Samen met een groep lesvliegtuigen vliegen ze naar Calais in Frankrijk.

Op 15 mei in Cherbourg en op 22 mei te Caen Normandië.

Daar wordt de 700 aan de Fransen overgedragen.

Nog een foto van de C.X 700 van LVA op Vliegveld Schiphol, kort na de tweede oplevering in 1936.

De plexiglazen kap wordt later nog gemonteerd.

In 1937 wordt de 700 opnieuw vernield. Toch doet de 700 vanaf het nieuwe vliegveld Bergen mee met gevechtshandelingen, maar dan wel vanaf 13 mei 1940.

Het zal niet voor het eerst zijn dat er nogal eens wat aan de C.X mankeert

Meestal is de C.X uitgerust met 8 bommen van 50 kg, 16 van 25 kg of vier van 100 kg.

Met bommenrekken gemonteerd onder de benedenvleugel.

In die vleugel bevinden zich geen extra tanks zoal bij de C.IX.

Dat voorkomt het grote gevaar van het in brand schieten van de extra tanks

Zodoende komen zelfs behoorlijk beschadigde C.X toestellen na een missie behouden weer terug. 

Onderhoud in het vroege voorjaar van 1940 aan de C.X 700 van de LVA op vliegveld Soesterberg.

Het werk wordt deels uitgevoerd door de LVA'er Anton Elbersen.

Deze 700 was de eerste C.X die aan de Luchtvaart Afdeeling werd afgeleverd.

De 701 hier in volle actie. Het cn is 5383.

Op 10 mei was het toestel, na een grote ombouw periode, bijna klaar in Amsterdam-Noord.

Een belangrijk punt is de inbouw van een dubbele besturing.

Het lijkt er op dat ook deze ingreep identiek is aan de LA-KNIL uitvoering.

De 701 heeft aan de verdediging van Nederland niet meegegaan en is op 15 mei 1940 in Duitse handen gevallen.

Nog eens de 701 van de Luchtvaart Afdeeling geparkeerd bij de Fokker eindlijn op Vliegveld Schiphol.

Vanaf Amsterdam Noord worden de toestellen grotendeels per platte schuit naar Schiphol gebracht.

De eindlijn is feitelijk is dit een hangaar, gebouwd zuidelijk van het verdere vliegveld complex. Later worden er meer Fokker hangaars gebouwd.

Schiphol bestaat uit andere hangaars, een stationsgebouw met restaurant een hotel en een vrachtloods.

Noordelijk bevindt zich dan ook nog een tijd een militair complex met zes hangaars.

Beëdiging op Vliegveld Soesterberg met de 701 van  de LVA als belangrijk element.

Het vindt plaats voor het administratiegebouw van de LVA.

Aan de rechterzijde is een deel van het monument voor de gevallen LVA 'ers zichtbaar.

Moeilijk leesbaar maar waarschijnlijk nog eens de 700 van de L.V.A.

c/n 5382 met 8 bommenrekken.

De rood-wit-blauwe kokarde is hier niet te zien.

Mogelijk moeten die er nog op, gezien de vele reparaties van dit toestel.

Nergens is de oranje driehoek goed te zien en ook de staart mist rood-wit-blauw.

En deze verkenner/lichte bommenwerper zal uiteindelijk bij Caen in Normandië Frankrijk eindigen.

Of is er nu toch nog een vervolg gekomen richting Spanje, dat wel wat heeft met de C.X.

Een LUCHTVERDEDIGING manifestatie op wellicht Ypenburg.

Ergens rond 1936 – 1937.

De ballon draagt de Nederlandse registratie PH-AHE.

Een eskadron van drie C.X toestellen van LVA blaast een toontje mee.

Het moet leuk geweest zijn....

Cn 5384, de 702 geleverd in de groep 700, 701, 702 en 703, besteld in 1934.

De 702 zou dan ook bij Fokker in Amsterdam-Noord in reparatie gestaan hebben.

En ook dit toestel moet dan in Duitse handen gevallen zijn.

Overigens zijn hier zaken als de oliekoeler, maar ook de volle mitrailleurbewapening voor en achter aangebracht.

Ook zeer goed zichtbaar is de volle bommenbelasting die hangt ook onder de benedenvleugel.

Op deze vorige foto is de extra mitrailleur voor het schieten naar beneden tijdelijk aangebracht.

Interessant, maar niet veel toegepast en uiteindelijk weer verwijderd.

De positie op de vloer van de tweede cockpit is voor de boordschutter niet bepaald comfortabel geweest.

De 702 van LVA Luchtvaart Afdeeling met reeds draaiende motor.

Zo te zien is dit toestel al voorzien van een dubbele besturing.

Daardoor is het geschikt gemaakt om ook als lesvliegtuig te vliegen.

Ook is een achterwiel aangebracht in plaats vav een staartslof.

Maar een plexiglazen kap zit nog niet op de cockpit.

Ook de 702 moet in mei 1940 in Amsterdam-Noord gestaan hebben.

De renovatie is nog niet voltooid als de Duitsers Nederland binnen vallen.

Het toestel wordt dus gevorderd en vermoedelijk vernietigd.

In de aanloop naar de mobilisatie van het Nederlandse leger in 1939 krijgt de LVA wat meer armslag.

Daarom wordt bij Bergen N.H. een splinternieuw vliegveld gebouwd.

Het zal een viertal hangaars, personeelsverblijven en een groot betonnen platform bevatten.

Verder wat kleinere loodsen en erom heen kleine, verdekt opgestelde loodsen voor de Fokker C.X.

Hier een vooraanzicht van de 704 van LVA, rond 1936 gemaakt.

Cn 5400 of 5402 maakt in februari 1936 de eerste vlucht.

Deze C.X heeft al een plexiglas kap.

De 704 staat bij de Duitse inval op 10 mei 1940 in hangaar 4 op Bergen en wordt daar gebombardeerd en is uitgebrand.

De 704 van de LVA die een van de opvolgers werd van de lang gebruikte D.VII weertoestellen.

De 704 had een staartwiel en cockpit met dak.

De vlieger staat al klaar en is uitstekend ingepakt en was daarmee in staat boven de ademgrens te komen (ca. 3.000 m / 10.000 ft).

Het KNMI in De Bilt bleef gebruik maken van de diensten van de LVA.

In kleine formatie de 705 en 710 van de LVA nog zonder cockpitdak.

Groep van 4 LVA verkenners merkwaardigerwijze met een groen staartvlak.

Normaal worden in die tijd rond 1938 alle staartvlakken met rood wit blauw afgewerkt.

Registraties van achter naar voren de 704-715-712 en 713

Foto gemaakt door tweede luitenant-waarnemer M.G. A-Tjak.

(Foto Mevr. A-Tjak, Amsterdam)

In de eindlijn van Fokker op Schiphol staat een hele groep C.X toestellen al uitgerust met staartwiel.

Ook zijn al deze toestellen voorzien van een plexiglazen kap.

Redelijk goed zichtbaar van voor naar achteren: de 707-706-710-711-713-712-715 en 716.

Helemaal achteraan een nalevering aan Denemarken: de C.V E geregistreerd R-21.

De 707 van LVA in de buurt van Bergen NH,  eind 1939 of begin 1940.

Immers het toestel is al uitgerust met oranje driehoeken en staartvlak.

Gevlogen door 2e Lt.vl. J. de Laat en 1e Lt vl-wnr G. Jansen.

Tijdens de Duitse inval in 1940 staat de 707 in revisie in een hangaar op vliegveld Bergen.

De Luftwaffe bombardeert al op 10 mei het vliegveld en de 707 wordt volledig vernield. 

Dit gebeurde omdat het toestel niet in de gecamoufleerde loodsen stond maar in één van de grotere hangaars.

Met de er later ook gestationeerde G.I toestellen gebeurde ook iets onhandigs.

Die staan op de eerste oorlogsdag allen keurig op het platform geparkeerd.

Daar wist de Luftwaffe echt wel raad mee!

Tijdens de mobilisatietijd, tussen oktober 1939 en mei 1940, vloog  de 707 van de LVA met oranje uitmonstering..

Formatie van onder andere de 713 de 708 en de 715.

Inmiddels is het dan 1939 en is de oranje driehoek en de oranje staart ingevoerd.

(Foto: Mevr.A-Tjak, Amsterdam)

Een grote verzameling van LVA-toestellen in de nieuwe Hangaar 2 op vliegveld Soesterberg.

Onder andere is hier de C.X 711 met cockpitdak te zien.

Mooie formatievlucht rond 1935- 1936 van de 710-714 en 705.

Met het achterste toestel de 705 gebeurt nogal wat tijdens de Duitse inval op 10 mei 1940.

Het wordt het commando-vliegtuig van Ritmeester Vlieger J.Hoytema van Konijnenburg.

Er ligt een opdracht om op 10 mei 1940 vliegveld Waalhaven aan te vallen, samen met vijf andere C.X toestellen. Daar bevinden zich namelijk veel Duitse vliegtuigen.

De 705 start niet en blijft achter in Bergen.

Vervolgens ligt er een opdracht om de Duitsers bij Moerdijk aan te vallen en nu weigert de achter-mitrailleur.

Op 12 mei start de 705 om 16.00 uur met 8 bommen van 50 kg opnieuw naar vliegveld Waalhaven waar Duitse toestellen staan.

Nu blijven 3 bommen onder de vleugel vast zitten.

Op 13 mei om 3.40 uur met als commandant R. Hofstede wordt de bosrand van Wageningen aangevallen.

Om 11.22 uur met 2e Lnt. vl. S. Postma op weg naar de Grebbe en Wageningen samen met 3 C.X s.

De 705 wordt zwaar beschadigd.

Op 14 mei via Schiphol naar Ruigenhoek. Met een verder vliegverbod.

Uiteraard met 1e Lt.vl. E Hoekstra en Kap wrn C.van Marcelis toch weer vertrokken naar Zoutelande Zeeland en om 21.00 uur geland.

Op 15 mei naar Boulogne, Bray Dunes en Duinkerken en daar wordt de 705 achtergelaten. De vlieger gaat terug naar Nederland, de waarnemer wijkt uit naar Engeland.

Opstelling van een groep C.X verkenners/lichte bommenwerpers met onder de vleugels in totaal 8 bommen van 50 kg of 16 van 25 kg of 4 van 100 kg. 

Verder is het toestel bewapend met een Browning mitrailleur van 7.9 mm bediend door de piloot. De mitrailleur schiet door de schroefas. 

Vervolgens de draaibare Lewis mitrailleur ook van 7.9 mm, die bediend wordt door de boordschutter/waarnemer. 

In deze groep onder andere de 707 van de LVA, reeds met oranje driehoek en staartvlak.

(Foto: familie H.J.Vermeulen, Voorschoten)

Opstelling van een drietal C.X toestellen met onder andere de extra boordverlichting achter de tweede cockpit.

Vermoedelijk op het nieuwe vliegveld van Bergen NH, ergens tussen 1937 en 1939.

Boven de 704, midden de 708. Het rechtse toestel is niet leesbaar.

De 708, cn 5404. Eerste vlucht op 6 maart 1936.

Gestationeerd op Bergen N.H.

Vertrekt op 10 mei 1940 om 11.00 uur om Waalhaven Rotterdam te bombarderen waar reeds Duitse toestellen staan.

Waalhaven blijft overigens in Duitse handen.

Bemanning 2e Lt-vl S. Postma en 1e Lt-wnr. H. Landman. resp .vlieger en boordschutter.

De noodlanding vanwege brandstofgebrek komt aan bod bij de volgende foto. 

Interessante foto van de 708, al in de oranje mobilisatiekleuren.

Op de terugweg van vliegveld Waalhaven op 10 mei 1940 aangevallen door Me-109 toestellen.

De 708 maakt een noodlanding te Den Hoorn bij Delft.

Het toestel is slechts licht beschadigd of had brandstofgebrek ,maar is blijkbaar niet meer in actie gekomen, alhoewel dat zeer onzeker is.

Op deze opname is schade op achterdeel, romp en richtingsroer zichtbaar.

Ervoor (zie de puttees) een Nederlandse soldaat, wellicht vliegenier of waarnemer?

Wat vreemd is dat bewuste soldaat geen helm of leren jack aan heeft.

Nog in rustiger tijden, het eerste en Indische prototype de FCx450 tijdens een beproeving op Schiphol.

Opname uit 1934 met vaag op de achtergrond een van de drie F.XXII toestellen van KLM.

Invliegers zijn Emil Meinecke en Kap.Vl. B.Van Lent van LA-KNIL.

De 709 c/n 5405 is afgeleverd op 20-03-1936 en wordt op vliegveld Bergen N.H. gestationeerd.

Hier is de 709 nog in de periode 1937- 1939 en dus zonder oliekoeler en zonder plexiglas kap.

Tot de groep die op 10 mei 1940 om 11.00 uur vanuit Bergen naar Vliegveld Waalhaven vertrekt, behoort ook deze 709.

Duitse Me –109 toestellen gaan na het bombardement op het commando-vliegtuig af.

Vlieger en escadrille commandant is 1e Lt.vl. J. Pleij en de boordschutter is 2e Lt.wnr is M. Tjak.

Er worden 20 treffers geïncasseerd en men eindigt met een noodlanding nabij Wateringen.

Wat er verder met de 709 gebeurd is, is niet bekend.

De 708 van de L.V.A. ook in vrediger dagen c/n 5404 .

In 1937 op de AVIA tentoonstelling in de Houtrust hallen te Den Haag.

Mooi opgepoetst met de plexiglas cockpit kap.

Rechts ervan een aanbeveling LEERT VLIEGEN.

Met een Pander of Koolhoven.

Achterin adverteert Bata Schoenen te Best met zijn mooiste lichtgewicht vliegschoenen.

Links achterin staat nog een opengewerkte C.X waarbij de lichte brandstoftank en de motor goed te zien is.

Wie kon vermoeden dat het allemaal met de 708 op 10 mei 1940 al afgelopen zou zijn.

Ze begon op 10 mei 1940 de tweede wereldoorlog met als eerste opdracht van het Commando Luchtverdediging:

“BOMBARDEER onverwijld de Duitse vliegtuigen op de velden Waalhaven en Valkenburg”.

Binnen het onderdeel op Bergen volgen nog acties bij de Moerdijkbruggen , het Feijenoordstadion en de Grebbeberg.

Er wordt nog veel gebombardeerd en geschoten maar de bemanningsverliezen mogen er ook zijn.

Ruim 40 % verliezen is dan ook voor het Commando Luchtverdediging niet aanvaardbaar.

Al snel gaat men over op het HUBOBE systeem huisje-boompje- beestje.

Dat is zeer laag vliegen en als het kan tussen de bomen door.

De Strategische Verkenningsvliegtuig Afdeeling te Bergen houdt op te bestaan op 14 mei 1940.

De 708 van de LVA met cockpitdak tijdens een AVIA tentoonstelling in 1937 in de Houtrusthallen te Den Haag.

De 708 van LVA, na een noodlanding dicht bij Delft.

De rechtervleugel voorzijde vertoont een behoorlijke schade.

Verder vertoont deze C.X behoorlijk wat kogelgaten.

Het toestel wordt nog snel op een veiliger plek gestald.

Zie foto's verderop.

(Foto: P.Patist, Castricum)

Opnieuw de behoorlijk aangeschoten 708, waarvan de bemanning het er levend vanaf brengt.

Op foto 43 wordt het toestel gefotografeerd vanaf de rechterkant.

Deze opname toont dezelfde 708 maar dan vanaf de linkerkant.

De Nederlandse soldaat (dezelfde) staat er nog steeds vastberaden bij.

De beschadigingen zijn in ieder geval zeer goed zichtbaar.

(Foto: A.P.De Jong, Baarle -Nassau)

De 710 van LVA Luchtvaart Afdeeling in hangaar nr 4 op vliegveld Bergen, cn 5406, na het Duitse bombardement op 10 mei 1940.

De eerste vlucht wordt gemaakt op 20 maart 1936.

In 1939 wordt hij omgeschilderd met de oranje driehoek en het oranje richtingsroer vanwege de mobilisatie.

Op zich komt deze 710 er nog redelijk van af.

Nog twee andere C.X toestellen die binnen staan blijken totaal onherstelbaar.

De plexiglas kap licht er nog geheel gaaf onder.

Treurig wat er overblijft van deze relatief nieuwe hangaars en het mooie vliegveld.

Overigens behandelen we bij de Fokker G-I het lot van een hele grote groep G.I jachtkruisers die op 10 mei 1940 dan gewoon buiten staat netjes in de rij.

Dat is  in alle opzichten nog treuriger.

 Foto genomen rond 1938 van een opstelling van 8 C.X verkenners van de LVA.

Vooraan staat de 715, de anderen zijn lastig leesbaar.

De opname is gemaakt van de zijkant van vliegveld Bergen N.H.

Vanuit het derde toestel gefotografeerd: de 705 en 709 boven vliegveld Ypenburg bij Den Haag.

De naam moest blijkbaar duidelijk op het gras staan.

Je gaat er maar van uit dat die naam in mei 1940 verdwenen was.

Die 709 heeft nog een andere bijzondere taak gekregen: het wordt een commando vliegtuig.

De escadrille commandant 1 e Lt.vl. J. Pleij krijgt er boven op de romp een bommenrichter bij.

Bij de andere C.X verkenners is die bommenrichter niet aangetroffen.

Maar de 709 heeft dan blijkbaar nooit een plexy glazen kap gekregen.

Zo komt jan splinter door de winter.

Tekening van twee C.X verkenners ter hoogte van het Rotterdamse vliegveld Waalhaven.

De 709 van LVA werpt zjin bommen af.

(Tekening: J.Broos Epen)

De 709 die er niet best meer uitziet maar toch nog aanvaardbaar is geland.

(Foto A.P.De Jong,  Baarle-Nassau)

De 709 van LVA klaar voor vertrek en heel veel lol.

Met nog een bui om het platform van Bergen schoon te houden.

Misschien heeft die bommenrichter toch wat met die niet geplaatste kap te maken.

Als vervolg op foto 50 een vijftal C.X verkenners met geheel links de 713 van LVA.

In druilerig weer op het splinternieuwe vliegveld Bergen NH.

Klaar voor vertrek voor een oefening met inmiddels al draaiende motoren.

De meeste met half opengeschoven kap.  

De 712 van de Luchtvaart Afdeeling (Luchtmacht) rond 1936, vliegend in formatie.

Al met al een elegant toestel, helaas wat ontwikkeling betreft wat achterop geraakt.

Goed zichtbaar is de bommenrichter die gebruikt wordt door de groepsleider bij het bombarderen.

Onder de ondervleugel zijn de bommenophangpunten nog net zichtbaar.

Verder is de motorkoeling en de oliekoeler goed te zien.

De cockpitkap ontbreekt nog.

In de meidagen van 1940 eindigt de 712 op noodvliegveld Ruigenhoek bij Noordwijkerhout.

In brand geschoten of vernield op 14 mei 1940.

De 710 van LVA in mistig weer in de buurt van Vliegveld Bergen.

Een groep met onder andere de 713 en de 715 van de LVA.

Nog net gemaakt voor de mobilisatie, half 1939.

(Foto: Mevr.A-Tjak Amsterdam)

De 714 vermoedelijk ook in de omgeving Bergen.

Ook dit toestel komt op noodvliegveld  Ruigenhoek op 14 mei 1940 aan zijn einde.

De C.X 711 en erachter de 718, vermoedelijk op vliegveld Bergen.

De indruk bestaat dat beiden ontdaan zijn van rozet en rood wit blauw.

Dan worden deze twee naar de hangaar gebracht voor de omschildering in oranje driehoek met zwarte rand.

En zal deze foto stammen uit de mobilisatietijd 1939, 

De 711 (cn 5407) wordt afgeleverd in maart 1936 en behoort meteen tot de vaste Bergen groep.

Of zoals het officieel heet.: "De Strategische Verkenningsvliegtuig Afdeeling te Bergen".

Gevlogen door 1e Lt-vl J. Vermeulen en res. 2e Lt.wnr.H. van der Heijden.

De 711 krijgt een fors portie werk tijdens de Duitse inval vanaf 10 mei 1940.

Dit alles gaat gepaard met een berg aan technische mankementen.

De 718, geleverd mei 1936, wordt gestationeerd op Vliegveld Hilversum.

Het toestel is op 10 mei 1940 niet gevechtsgereed en wordt zwaar beschadigd.

De 711 nu al in de oranje oorlogsbeschildering.

Foto gemaakt eind 1939.

Op 10 mei 1940 om 11.00 uur, ingezet vanaf Bergen naar vliegveld Waalhaven Rotterdam en keert behouden op Bergen terug.

Opnieuw de lucht in om 16.40 uur en weer behouden terug.

Om 17.15 uur opnieuw de lucht in, nu gevlogen door 2 e Lt. Vl. H. Asjes. 

Het toestel gaat met 3 andere C.X toestellen naar Duitse stellingen bij de Moerdijk. 

De 711 vliegt uiteindelijk alleen naar het doel. Van de 8 bommen bleven er twee onder de vleugel hangen.

Vervolgens 12 mei opnieuw naar Waalhaven waarbij weer een bom bleef zitten.

Op 13 mei om 3.47 uur(!) naar een bosrand bij Wageningen bommen afgegooid en veel mitrailleur vuur gegeven.

Opnieuw in actie naar Wageningen op 13 mei om 11.22 uur nog een keer herhaald.

Op 14 mei om 09.00 uur als commandovliegtuig met Lt.vl. J. Vermeulen en na VIJF oorlogsmissies via Schiphol naar Noodvliegveld Ruigenhoek.

En daar in brand geschoten door eigen soldaten. 

De C.X verkenners 705 en 712 op weg naar de Grebbeberg op 13 mei 1940.

De Grebbelinie wordt een belangrijk gebied om de Duitsers veel oponthoud te bezorgen.

(Schilderij L.Van 't Hof , Luttelgeest )

Een gevechtspatrouille in 1939 bestaand uit de 713 , de 708 en de 715. De vierde is niet bekend.

Wat wel is bekend dat al vanaf 10 mei als gevolg van veel pech en mankementen twee escadrilles van de groep tot één worden samengevoegd.

De 713 cn 5409 maakt de eerste vlucht op 2 april 1936.

Op 10 mei 1940 om 10.40 als eerste gestart met 1 e Lt.Vl. R. Hofstede met twee andere C.X verkenners op weg naar Vliegveld Valkenburg bij Katwijk.

Tezamen werpen ze af 21 bommen van 50 kg af. Drie Junkers Ju 52 toestellen worden geraakt. Op terugweg op het strand worden nog vijf Junkers uitgeschakeld.

Om 16.40 uur op weg naar Duitse versterkingen bij het Feijenoord Stadion en de Moerdijk, samen met 3 andere C.X toestellen werpen ze 22 bommen van 50 kg af.

Op 13 mei 1940 eerst een mislukte startpoging. Daarna, om 11.22 uur, alsnog naar Wageningen waar, tezamen met anderen, 32 bommen afgeworpen worden.

Tenslotte worden veel bewegende doelen zwaar gemitrailleerd. 

Op 14 mei 1940 gaat de kist naar Ruigenhoek en wordt daar in brand geschoten.

Al met al vier uitzonderlijke missies.

De Fokker C.X verkenners 712 en 713 vliegen naar Rotterdam, vergezeld van diverse D.XXI jagers.

Al meteen na de start van de Duitse inval en na de diverse doorbraken van oost naar west komt Rotterdam Zuid in beeld.

Dit alles speelt zich af tussen 10 en 15 mei 1940 en de grote ruimte rond het Feijenoord stadion was het doelwit.

De ruimte van al die parkeerplaatsen erom heen biedt veel capaciteit aan de Duitsers om rijdend materiaal te verzamelen.

En daarom zijn de LVA vliegtuigen er op uit om dit doelwit aan te vallen.

(Tekening: J.Broos, Epen)

De 714 van LVA nog voor de mobilisatietijd. 

Geleverd op 2 april 1936 met cn 5410. 

Gestationeerd te Bergen.

Dit toestel is in ieder geval een van de tien gevechtsgerede C.X verkenners als op 10 mei 1940 de Duitsers Nederland binnenvallen.

De C.X 714 nog in vrediger dagen.

De kist vertrekt op 10 mei 1940 om 10.40 uur met 2 andere C.X toestellen van LVA vanaf Bergen voor aanval op Vliegveld Valkenburg.

Op terugweg naar Bergen worden Junkers Ju 52 toestellen op strand van Katwijk bestookt met mitrailleurvuur.

Tijdens de oorlogsdagen is de vliegenier 2e Lt-vl. P. Kool en de boordschutter 2e Lt.wnr. H. Vermeulen.

Dezelfde C.X van de Luchtvaart Afdeeling met de oranje driehoeken en richtingsroer.

Het uitsteeksel van onderen is de extra mitrailleur, die liggend bedient wordt en naar onderen is gericht. 

Om 16.45 uur wordt gestart richting de Moerdijk om Duitse stellingen te bestoken, samen met drie andere C.X toestellen.

Tezamen gooien ze 29 bommen af. 

Op 12 mei 1940 om 16.04 uur start de 714 om met anderen de terreinen rond het Feijenoord Stadion aan te pakken.

Daar bevinden zich dan veel gelande parachutisten en veel Duits materiaal.

De 714 krijgt de motor niet aan de praat en zal op 14 mei 1940 via Schiphol naar Ruigenhoek gaan.

Al met al heeft dit toestel slechts twee oorlogsmissies uitgevoerd en is op dezelfde dag in brand geschoten.

Opstelling op Vliegveld Schiphol van de 714-704,712 en 711 van LVA. (van onder naar boven)

Er zijn problemen geweest met de propellers.

En daardoor zijn er veel C.X-verkenners tijdelijk naar Schiphol terug geroepen.

De opstelling rechts van die op foto 61 de 716-706-707 en links de 711 allen van LVA.

Het zuidelijk deel van het Schiphol platform wordt vaak door Fokker gebruikt.

Daar staan dan ook de Fokkerhangaars, de eindlijn zouden we nu zeggen.

Immers de produktie loopt verder hoofdzakelijk via Papaverweg Amsterdam Noord .

De 718 van de Luchtvaart Afdeeling in volle vlucht.

Cn 5414, eerste vlucht 26-05-1936.

Ingedeeld met de 719 in de Verkenningsgroep op Vliegveld Hilversum.

De 718 op vliegveld Soesterberg op 15-12-1938.

Vermoedelijk voor hangaar 2 wordt Vlieger A. van Rossum beëdigd bij de LVA.

Let op de (moderne) putdeksel, nodig voor de brandstof voorziening.

Deze foto van de C.X 718 van LVA is gemaakt na 10 mei 1940.

Velen hebben al op vliegveld Hilversum gewinkeld voor een herinnering.

Wat de 718 daar eigenlijk deed, blijft een raadsel.

Er is zelfs sprake van dat deze C.X niet eens klaar was voor een rol in de strijd tegen Duitsland.

Dezelfde 718 wel wat dichter bij de grond .

Op 10 mei 1940 staat hij deels gedemonteerd dus niet gevechtsgereed in een permanente hangaar ter inspectie op vliegveld Hilversum.

Nog een totaal-beeld van de grote C.X formatie op het Schiphol platform.

In twee rijen:

- Links 714 704 712 711 713 en 709 van beneden naar boven.

- Rechts 716 706 707 715 710 en 708 van beneden naar boven.

Verder staan er (toevallig):

- Links de Fokker F.VIII PH-AED Duif van KLM. En rechts boven de Junkers Ju 52 D –AOIT van Lufthansa.

- Rechts onder de Douglas DC-2 PH-AKL Leeuwerik van KLM.

Vooraanzicht van LVA C.X.

De ophanging van 4 bommen van 50 kg ieder.

De foto is op Schiphol Amsterdam genomen direct na oplevering. Het laadstation van Shell is zichtbaar op de achtergrond.

De 718 in betere dagen .

Op Hilversum wordt er door de Luftwaffe korte metten mee gemaakt.

Het blijft een raadsel wat deze C.X daar te zoeken heeft gehad.

En dus nog een mooie foto van de 718 met die plexiglas cockpitkap.

De één-na-laatste C.X die aan de Luchtvaart Afdeeling is geleverd.

Een mooie escadrille foto van links naar rechts:

de 710, 714, 717, 715 en de 708 van LVA.

Waarschijnlijk boven Noord-Holland.

De 718 cn 5414 aakte de eerste vlucht op 26-05-1936 en is samen met de 719 ingedeeld.

En wel in de 1e verkenningsgroep op vliegveld Hilversum.

Het LVA toestel is op 10 mei 1940 niet gevechtsgereed en staat deels gedemonteerd in de hangaar van Hilversum.

Duitse Messerschmitt 109 toestellen beschieten de 718 die op zijn neus langs de bosrand wordt gezet.

Zie ook foto 79.

De 719 van LVA (cn 5414) is samen met de 718 ingedeeld op Hilversum.

Op 10 mei 1940 is het toestel om 18.00 uur overgevlogen naar reservevliegveld Middenmeer (Wieringermeerpolder).

Op 12 mei 1940 om 07.10 uur start de 719 richting de IJssel, te weten Amersfoort, Apeldoorn en Deventer.

Daar wordt niet veel schokkends aangetroffen.

Om 17.00 uur start men opnieuw van Middenmeer nu richting Wageningen en Rhenen.

Het toestel kan geen bommen aan de vleugel hangen, dus het blijft bij mitrailleren.

Nu wordt op Soesterberg geland voor brandstof en munitie.

Op 13 mei 1940 vertrekt de 719 naar hulpvliegveld De Zilk nabij Hillegom.

Op 14 mei 1940 brandt het toestel volledig uit.

Op de foto een Sgt.vl. van LVA Luchtvaart Afdeeling, waarvan de naam ontbreekt.

Nog een grote opstelling op Schiphol om bij Fokker nieuwe propellers te monteren.

Op de foto erom heen nog wat verkeersvliegtuigen van KLM en Lufthansa.

Respectievelijk een Fokker F.VIII, een Douglas DC-2 en een Junkers Ju 52.

Foto van vermoedelijk de 710 van de Luchtvaart Afdeeling, cn 5406.

Uitgeleverd 20 maart 1936 zonder plexiglazen cockpitkap, maar slechts met windscherm voor de vlieger.

Bij de Duitse inval en het bombardement op Vliegveld Bergen, op 10 mei 1940, staat dit toestel samen met nog 2 andere binnen.

De drie C.X toestellen ondergaan op dat moment een stevige onderhoudsbeurt.

Toevallig is deze C.X van deze drie toestellen het minst beschadigd.

Daar zijn nog goede opnamen van, die alsnog geplaatst zullen worden.

De drie LVA ers ervoor zijn al gekleed met de wat informelere kepi’s dus de foto is van rond 1937-38.

De namen moeten wij nog schuldig blijven.

Inkijk in de twee cockpits van een C.X van de Nederlandse L.V.A.

Alles wat er te bedenken is vinden we in de eerste al terug.

Eigenlijk is het interieur nog redelijk bij de tijd, vergeleken met de traditionele bouw van het vliegtuig.

De C.X is honderd km /uur sneller dan de C.V , maar brandstofopslag zit alleen tussen motor en vlieger en niet in de vleugels.

Dat maakte de vleugel minder kwetsbaar, maar beperkte de actie-radius tot 830 tot 900 km.

In de tweede cockpit zien we een absoluut zeer volwassen radio-zendinstallatie o.a. geleverd door de Nederlandse N.S.F fabriek, de Nederlandse Seintoestellen Fabriek te Hilversum.

Wellicht een reden waarom later op Hilversum een tweetal C.X toestellen wordt gestationeerd.

Een paar van de acht 50 kg bommen die veel in dit verhaal voorkomen.

De ondervleugel hangt er vol mee.

De eedaflegging zoals die altijd plaats vindt op de Hoofdbasis van de LVA; Vliegveld Soesterberg.

Hier wordt een C.X gebruikt om de linkerhand erop te leggen.

Op het vliegveld Andir, westelijk van Bandoeng, voor hangaar IV en met die fraaie verkeerstoren.

Opstelling van zeven C.X verkenners van LA-KNIL waar vanaf rechts er drie al draaien. De andere vier moeten nog starten. 

De toestellen zijn tussen 1935 en 1936 geleverd.

De registraties lopen vanaf FCx 450 t/m FCx463.

Uiteindelijk zullen ze o.a. op vliegveld en tevens vliegschool Kalidjati in dienst komen.

Daartoe zal op de tweede zitplaats een mitrailleur-ring geplaatst worden.

Als lesvliegtuig komt er op die plek een dubbele besturing.

Op deze foto de FCx457 en de FCx 454. Op de achtergrond KNIL soldaten.

De man links van de opstelling heeft zo te zien de leiding over het geheel.

Omdat een aantal mooie foto’s nog geplaatst zal worden laten we de tekst voorlopig hierbij.

cn 5379 FCx450 1

cn 5380 FCx451

Cn 5382 de FCx453 en cn 5387 de FCx 458 vooraan in deze line-up

cn 5382 FCx453

cn 5383 FCx454

cn 5388 FCx459 1

cn 5388 FCx459 2

Het droevige einde van de Fokker C.X 718 van de LVA.

De 718 wordt samen met de 719 op vliegveld Hilversum gestationeerd.

De 719 vertrekt op 10 mei 1940 om 18.00 uur naar noodvliegveld Middenmeer om vandaar een heel programma te vliegen.

De achtergebleven 718, hier met de oranje mobilisatie driehoeken op de vleugels, treft het slechter.

Al op 11 mei 1940 wordt de verkenner onherstelbaar vernield door de Luftwaffe.

Geparkeerd op het buitenterrein van Vliegveld Hilversum is het een prooi van de souvenirjagers.

Een jongeman komt meteen na 14 mei 1940 eens lekker de boel slopen.

Kennelijk is hij op de fiets (zie voorgrond) 

Hij is even afwezig wellicht lopen er toch wat Duitsers rond.

Vermoedelijk is de foto gemaakt op noodvliegveld Ruigenhoek bij Noordwijkerhout.

Zo te zien dezelfde situatie. 

De jongeman is druk bezig en heeft zowaar het onmisbare keukentrapje gereedstaan voor het hoge werk.

Overigens is hij modieus gekleed in plus-four en geruite kousen.

Wisten zijn ouders hier eigenlijk iets van?

Een viertal foto's van de enorme ravage aan gebouwen en de inhoud ervan.

De Duitsers vallen vanaf 10 mei 1940 het mooie nieuwe vliegveld van Bergen N.H. aan.

Hier een Fokker C.X en schuin erachter een Fokker C.XIV W van de MLD.

Of, beter gezegd, wat ervan over is.

(Foto: Familie Vermeulen, Voorschoten)

Wat nog over is van een Fokker C.X. in een van de vier hangaars.

(Foto: Mevr.A-Tjak, Amsterdam)

En wat er nog buiten staat gaat er ook volledig aan. Zie deze C.X.

(Foto: A-Tjak, Amsterdam).

Het lot van een deel C.X verkenners van LVA volgt nu.:

• De 704 op 10 mei 1940 uitgeschakeld op vliegveld Bergen.
• De 706 op 14 mei 1940 uitgeschakeld op nood-vliegveld Ruijgenhoek bij Noordwijkerhout .Vlieger Sgt.Vl. R Van Luijk
• De 707 op 10 mei 1940 uitgeschakeld op vliegveld Bergen.
• De 708 op 10 mei 1940 om 12.00 uur uitgeschakeld te Tanthof bij Delft .Vlieger 2 2 Ltn.Vl.S.J.Postma
• De 709 op 10 mei 1940 om 12.00 uur uitgeschakeld te Wateringen op de Dorpskade.Vlieger Ltn.Vl .J.Pleij.
• De 710 op 10 mei 1940 uitgeschakeld op vliegveld Bergen.
• De 711- 712- 713 en 714 op 14 mei 1940 uitgeschakeld op nood-vliegveld Ruijgenhoek.
• De 715 op 14 mei 1940 uitgeschakeld op vliegveld Bergen
• De 716 op 10 mei 1940 uitgeschakeld op vliegveld Waalhaven-Rotterdam.
• De 718 op 10 mei 1940 uitgeschakeld op vliegveld Hilversum.
• De 719 op 14 mei 1940 uitgeschakeld op noodvliegveld De Zilk

In deze rij ontbreken de 700-701-702-703-705-707-en 717.

(Bron Min.van Defensie verliesregister)

Uitgebrand en totaal vernield deze C.X, die zo te zien nog wel bewaakt wordt.

In ieder geval door een totaal ontwapende soldaat.

(Foto: W.Vredeling, Hoofddorp)

Na inleidende contacten in 1936 onder andere op een beurs in het Zweedse Malmö, levert Fokker de eerste vier Fokker C.X toestellen in 1937 aan Finland af.

Inclusief de in Tampere in licentie gebouwde 35 C.X’s, overleven velen de Winteroorlog en de Voortzettingsoorlog tegen Rusland die woedt van 1939 tot 1940 en 1941 tot 1944.

De bij Fokker gebouwde eerste vier krijgen de registraties FK–78 FK-79 FK-80 en FK-81.

Voor de Finse luchtmacht worden ze uitgerust met de grote Bristol Pegasus XXI stermotoren van 835 pk.

Overigens voeren de Finnen als nationaliteitsteken de rechtop staande swastika in de Finse lichtblauwe kleur.

Een oud Fins herkenningsteken en zeker niet te verwarren met de zwarte, schuin geplaatste nazi swastika.

In de van november 1939 tot maart 1940 durende Winteroorlog met Rusland wordt de C.X zelfs als duikbommenwerper gebruikt.

Op deze foto de eerste vanuit Amsterdam Noord geleverde C.X, de FK-78.

De Finnen nummeren door vanaf de Fokker C.V toestellen, te weten FO-65 t/m FO-77.

De FK-81 met aan de linkerkant een merkwaardige positie van het Fokker-logo.

Het is de laatste C.X door Fokker voor de Finse luchtmacht in Amsterdam gebouwd.

Uitgerust met ski landingsgestel en wielkappen voor gebruik in sneeuw of ijs.

Alle Finse C.X s krijgen plexiglas cockpit kappen en een achterwiel.

De eerste Fokker C.X wordt in Tampere Finland in licentie gebouwd en komt van de Valtion Lentokonetehdas de Staats Vliegtuig Fabriek.

De registraties gaan lopen van FK-82 t/m 111.

Later volgt in 1942 nog een nalevering van vijf C.X verkenners.

Een forse eerste Finse serie van 30 stuks wordt in hoog tempo in 1937 en 1938 geleverd aan de Finse Luchtmacht.

Dat moet ook wel, immers de Winteroorlog of Fins-Russische Oorlog van november 1939 tot maart 1940 komt al dichtbij.

Daarbij zal speciaal de strijd aan de oostgrens, om Karelië een hoofdrol spelen.

De basiskleuren van de C.X zijn zwart of antraciet of groen.

Dit is de FK-82 met landingsgestel met wielen, wat het meest gebruikelijk is.

Daarnaast speelt het ski-landingsgestel ook een rol.

De C.X toestellen hebben voor allerlei doeleinden ook ondersteunend dienst gedaan vanaf 1937 tot 1958!

De FK-85 vliegend in de volle zon.

Vandaar dat met name de landenaanduiding scherp weerspiegelt.

Alle C.X verkenners worden Franz Kalle genoemd naar de letters van de registratie.

Die Franz Kalle zal geen toeval zijn. Maar wie of wat is het ?

Het merendeel van de Finse C.X s krijgt een tweebladige propeller slechts enkele een driebladige.

Met name bij de in Amsterdam gebouwde toestellen is er een paar met drie bladen.

Overigens worden de Finse toestellen gebouwd bij Valtion Lentokonetehdas.

De Staats Vliegtuigen Fabriek te Tampere.

Dezelfde FK 82 met onder de ondervleugel een deel van de bewapening.

Bij het voorvliegen wordt deze C.X getoond aan de naar Helsinki gekomen Ir.Beeling, van Fokker Amsterdam-Noord.

Op 28 juli 1937 vindt dit plaats, nadat enkele verbeteringen zijn doorgevoerd.

Sgt. vlieger Heiskula van de Finse luchtmacht is de invlieger van het toestel.

Ir. Beeling schrijft later: “Met die huilende schroef was het of er een Stuka op je afkwam.”

Wat een buitengewoon geladen opmerking eigenlijk.

Na de eerste 4 C.X toestellen uit Amsterdam in 1936 ,volgt nu de Tampere levering in 1938.

Ze vliegen iets sneller dan de Amsterdamse toestellen.

Dat heeft ongetwijfeld te maken met de sterkere Bristol Pegasus stermotor van 835 pk. 

De FK-86, die later ook nog eens een keer een buiklanding maakt.

Zoals gebruikelijk zal de fabriek in Tampere het toestel weer snel op de been helpen.

Het geeft wel aan dat de Finnen behoorlijk zuinig zijn op de C.X verkenners/lichte bommenwerpers.

De mogelijkheden op vervanging zullen er de volgende jaren immers alleen maar kleiner worden.

Hier de Finse FK-97 met ski-landingsgestel in de wintertijd.

De opname moet van 1938 of begin 1939 zijn.

De camouflagebeschildering is nog niet aangebracht.

De Fokker C.X FK-90 op 15 november 1938, na een forse koprol.

In de herfst van 1939 nadert de Fins-Russische oorlog, oftewel de Winteroorlog.

De Finse luchtmacht maakt een gevechtsindeling van de vliegtuigen gereed. 

Vliegbasis TLeLv nr 10 Lappeenranta krijgt 13 C.X verkenners toebedeeld en vliegbasis TLeLv nr 13 Suur- Merijoki krijgt ook 13 C.X verkenners toebedeeld.

En Vliegbasis TLeLV nr 14 Laiko krijgt er vier en verder onder andere 8 C.V E toestellen.

De letters Le staan voor Lentoasema dat is vliegveld of basis.

Overigens krijgen dezelfde bases en andere ook nog veel Fokker D.XXI toestellen.

Die worden bij de D-toestellen verder behandeld.

Het gebruik bestaat uit het uitvoeren van duikvluchten met veel mitrailleurgebruik.

Een wat Stuka-achtige benadering dus.

Buiklanding van de Finse FK-97 in de sneeuw.

Het landingsgestel (met wielen) is er volledig onder vandaan gekomen.

Op het einde van de Winteroorlog in maart 1940 zijn 26 van de 34 C.X verkenners nog gevechtsgereed. Dat is op dat moment een heel mooi resultaat.

Dit soort cijfers worden ook bereikt bij de Fokker D.XXI die bij de D-toestellen aan bod komt.

Het bedrijf Valtion Lentokonetehdas de Staats Vliegtuigen Fabriek in Tampere gaat ook deze jagers nabouwen.

De eerder genoemde bases zijn gevestigd aan de zuidkant van Finland en aan de oostkant. Dit vanwege de strijd om Karelië.

De gecamoufleerde FK 99 op een verdekt stuk Lento Kenttä (=vliegveld) in een bosgebied. 

Zo te zien in de zomertijd, gezien de kleding van de op een afstand toekijkende mensen van de  Finse luchtmacht.

De rustige tijd tussen de Winteroorlog en de Voortzettingsoorlog.

Een interbellum van maart 1940 tot 1 januari 1941.

De FK 99 van de Finse luchtmacht, wat dichterbij opgenomen.

De Winteroorlog tussen Finland en Rusland -Sovjet Unie-loopt ten einde.

Het neutrale Zweden schenkt 3 Fokker C.V D verkenners aan Finland die worden opgenomen in TLeLv 16.

Noorwegen capituleert voor Duitsland in mei 1940 en stuurt 2 Fokker C.V D verkenners via Zweden naar Finland. Deze worden ook geplaatst in TLeLv 16.

En in TLeLv 36 komen ook nog 2 Koolhoven FK 52 toestellen van de Zweden.

Dit alles illustreert dat alles welkom is, wat direct uit Nederland of indirect via Zweden naar Finland kan komen.

Een Fokker F.VIII en F.VII A komen in 1940 en later in 1941 voor transportdoeleinden ook naar Finland.

En dan valt de bijl definitief in verband met de capitulatie van Nederland zelf.

Het bedrijf Fokker Amsterdam-Noord valt in Duitse handen en de Koolhoven-fabriek in Rotterdam wordt weggebombardeerd door de Duitsers.

Er gaat een dikke streep door de Finse bestelling van de Fokker G.I B, de kleine G.I, voor maar liefst 26 stuks.

Een deel zal tijdens de Duitse inval in de meidagen van 1940, nog in Nederlandse dienst vliegen.

Ook de bestelling van 5 T.VIII L toestellen gaat niet door.

De FK-102. De foto is genomen ten tijde van de Voortzettingsoorlog tegen een inmiddels zwaar versterkte Sovjet-Unie luchtmacht.

De oorlog woedt vanaf 1 januari 1941 tot de wapenstilstand op 19 september 1944.

Finland zal definitief Karelië verspelen.

De Sovjet Unie houdt er zelfs tijdelijk een militaire basis westelijk van Helsinki aan over.

Het aandeel van de Nederlandse (lees Fokker) leveringen is dan vanwege de Duitse bezetting tot nul gereduceerd.

De FK 104 in mooi zonnig weer op een rustig moment in de Voortzettingsoorlog.

In tegenstelling tot vorige foto is het toestel wel gecamoufleerd.

Een stevige crash van de FK-106 en toch lijkt de schade mee te vallen.

In de verte lopen wat militairen en het lijken eerder Russen dan Finnen, gezien de uniformen.

De FK-109 klaar voor het opstijgen, midden in de Finse sneeuw.

Omringd door luchtmachtsoldaten in de gewatteerde winteruniformen.

Inmiddels is er in de Voortzettingsoorlog tegen de Sovjet Unie hulp gekomen van de Duitsers.

Immers, operatie Barbarossa in gang gezet door de Duitsers.

Vanaf 22 juni 1941 is er opnieuw een indeling gemaakt van de totale Finse luchtmacht .

De TLeLv (de vlieggroepen) zien er dan als volgt uit waar het om Fokkers gaat:

• TLeLv 12 Fokker D.XXI 10 stuks met Bristol Mercury en Fokker D.XXI 10 stuks met P&W Twin Wasp en Fokker C.X 8 stuks
• TLeLv 14 Fokker tweedekkers C.V D en C.V E ong. 15 stuks. 
• TLeLv 16 Fokker C.X 10 stuks.
• TLeLv 30 Fokker D.XXI Mercury 10 stuks
• TLeLv 32 Fokker D.XXI Mercury 17 stuks Fokker D.XXI met Twin Wasp 19 stuks.

De Staats Vliegtuigen Fabriek Valtion Lentokonetehdas te Tampere werkt onverdroten voort.

Dat betekent veel grote en kleine reparaties, licentiebouw van onder andere Fokkers en het ontwerpen van nieuwe typen vliegtuigen.

Maar die licentiebouw moet langzaam maar zeker overgaan naar vliegtuigen uit andere landen zoals de V.S. en Groot Brittannië. Immers, Fokker Amsterdam werkt noodgedwongen alleen voor de Duitsers.

De laatste Fokkerproducten in licentie zijn de vijf Fokker C.X en de vier D.XXI, gebouwd zomer 1943.

Vanaf april 1944 blijven de D.XXI s nog wel aktief in gevechtsfunctie, maar gaan de C.X verkenners in een ondersteunende rol bij het landleger.

Na de wapenstilstand in de Voortzettingsoorlog op 19 september 1944 worden heel snel de Swastika als landskenmerk vervangen door de wit-blauw-witte kokarde.

Hier de FK 114 in nieuwe gedaante zo te zien op een vlootpresentatie.

De FK-115 is een van de laatste licentie-bouw Fokker C.X s.

De serie had de registraties FK-112-113-114-115 en 116.

Een beeld van het interieur van de de Valtion Lentokonetehdas Staats Vliegtuigen Fabriek te Tampere noordelijk van Helsinki.

Wat opvalt is dat, vergeleken met Fokker Amsterdam, veel grotere vlakken gevuld zijn met glas.

Het zal te maken hebben met de langere perioden met minder daglicht in het winterseizoen,en de noodzaak om toch door te werken.

Een Finse C.X waarvan de motor zojuist is aangedraaid.

De driebladige propeller gaat zijn toeren opvoeren.

En dit alles in een stevig pak sneeuw.

De bewapeningsrekken onder de lage vleugel zijn goed zichtbaar.

In de verte nog een niet gestarte C.X met 2 wegrennende soldaten.

De swastika aanduiding is die van voor september 1944.

De eerste bij Fokker Amsterdam-Noord gebouwde Fokker C.X, bestemd voor de Finse Luchtmacht.

Het is de FK –78 c/n 5428.

De serie loopt tot de FK-81 c/n 5429-5430-5431.

Nogmaals de eersteling, bestemd voor Finland de FK-78.

Na de serie van vier C.X verkenners, neemt de Staats Vliegtuigen Fabriek te Tampere de levering over.

De laatste nog actieve C.X in Finland vliegt door tot 1958 en verongelukt.

De vliegers die het leven verliezen zijn de Majoors Vl. Allinen en Kukkonen.

De bij LVA Luchtvaart Afdeeling geregistreerde 750, is aanvankelijk als X-1 aangeduid en van november 1936 tot maart 1937 als PH-ALX.

Ook is het het derde prototype van de Fokker C.X, uitgerust met driebladige propeller en holle schroefas, de moteur canon geheten.

Een 20 mm kanon schietend door de as met 400 kogels per minuut. Het c/n is 5418.

Maar omdat het toestel met de registratie 750 niet gekocht is, is de C.X ook niet aan de sterkte van de LVA toegevoegd.

De voorlopige aanduiding blijft  net als de andere verkenners  met een 7 beginnen.750 dus.

Sterker nog, de verkenner/lichte bommenwerper is in mei 1940 volledig zoek.

In de meidagen van 1940 vluchten veel toestellen via Zeeland België en noord Frankrijk naar Normandië en Bretagne.

Daarbij zaten onder andere één of twee C.X toestellen bij. De tweede kan een C.X zijn van LVA die tot Normandië meevliegt en dan ineens zoek is, achtergelaten of zo.

Het lijkt aannemelijk dat in die chaotische mei dagen van 1940 deze 750 als PH-ALX doorgevlogen is naar de Franse zuidgrens.

In Spanje zitten de Nationalisten en Republikeinen verwikkeld in een Burgeroorlog. (1936-1939 )

Fokker heeft na een “geheim” bezoek aan de Amsterdamse fabriek een licentieovereenkomst met de Republikeinen afgesloten.

Gerept wordt over licentiebouw van de C.X en de D.XXI bij Alicante en de aankoop van de G.I.

In Spanje wordt door invlieger Palacios in aanwezigheid van generaal Herrera de eerste C.X beproefd.

Als motor dient de in Russische licentie gebouwde Hispano.

Die dus ook op de ex 750 is gebruikt. Toeval?

Op deze matige, maar zeldzame foto de eerste (ex 750 LVA) C.X in Spaanse kleuren.

Rood –geel-blauwe vlag op richtingsroer en rode brede band om de romp achterop.

Vaag is de aanduiding LF-1 of 2 van Ejercito del Aire (Luchtmacht).